Nederland kent een groot aantal vestingstadjes. Veel van de verdedigingswerken van deze steden zijn bewaard gebleven of nog terug te zien in het landschap. In elke provincie behalve Flevoland, kun je prachtige wandelingen in vestingsteden maken. Wij geven je 11 ideeën.
Vestingsteden zijn steden die tussen de 15e en 18e eeuw versterkt werden met muren, stadspoorten, wallen, bastions, grachten en andere verdedigingswerken. In tijden van oorlog trokken alle burgers zich terug binnen de muren, zodat ze beschermd waren tegen aanvallen van de vijand. Alles gebeurde binnen de vesting. Er waren zelfs boerderijen, zodat de stad geheel zelfvoorzienend kon functioneren.
Vestingsteden maakten deel uit van strategische verdedigingswerken, die belangrijke locaties, zoals een grens of een samenkomst van land- en waterwegen, beschermden. Verwar een vestingstad niet met middeleeuwse steden met stadswallen. Deze dienden namelijk ter bescherming van de eigen inwoners en niet een groter strategisch geheel.
Tegen het einde van de 19e eeuw werd begonnen met de ontmanteling van de verdedigingswerken ten behoeve van stadsuitbreidingen of aanleg van Engelse tuinen. Singels werden gedempt of omgebouwd tot haven, wallen afgegraven en muren, poorten en torens afgebroken. Toch zijn er nog veel sporen van verdedigingswerken in de vestingsteden te vinden en in een aantal gevallen zijn ze in nagenoeg originele staat hersteld. In bijna iedere provincie zijn (sporen van) vestingsteden te vinden. Alleen Flevoland kent geen vestingsteden, omdat deze provincie pas ontstond in de 20e eeuw.
Bad Nieuweschans is de oostelijkst gelegen plaats van Nederland en tevens de noordelijkst gelegen grensplaats. De Nieuweschans werd aangelegd in 1628, tijdens de Tachtigjarige Oorlog. Het was een belangrijk strategisch punt door inpoldering van de Dollard. De wandeltocht gaat langs de sporen van eeuwen van strijd tegen buitenlandse troepen en het water.
Startpunt: Oudezijl 1, Bad Nieuweschans
Afstand: 20 kilometer
Dokkum mag zich tot één van de mooiste vestingsteden van Nederland rekenen. Het kleine stadje straalt nu rust uit, maar was in de 16e eeuw een belangrijke admiraliteitsstad en van groot strategisch belang. Wandel onder andere langs het Zuiderbolwerk, de Schutsluis en de Stadspoort en het Admiraliteitshuis.
Startpunt: Harddraversdijk 1b, Dokkum
Afstand: 4,6 kilometer
Drenthe kent één vestingstad en dat is Coevorden. Nadat het stadje door de Spanjaarden volledig werd platgebrand, moest het vanaf de grond weer worden opgebouwd. De nu nog bestaande historische gebouwen en vestingwerken, stratenstructuur en de stervormige stadsgracht dateren dan ook grotendeels uit het einde van de 16e en het begin van de 17e eeuw. Ontdek Coevorden met deze wandeling door het historische centrum.
Startpunt: Haven 4, Coevorden
Afstand: 3,4 kilometer
Als je Zwolle vanuit de lucht bekijkt zie je nog duidelijk de stervorm van de vestinggordel van wallen en bolwerken. Zwolle speelde in de 16e eeuw een belangrijke rol in de opstand tegen de Spanjaarden. De Zwollenaren hielden stand tegen de Spanjaarden en als militaire basis werden vanuit Zwolle Overijssel en Gelderland heroverd. Ontdek bolwerk Zwolle met deze wandelroute en wandel door de voorbije eeuwen.
Startpunten: je kunt kiezen waar je de wandeling start, maar Museum de Fundatie, De Grote Markt, De Librije en Rodetorenplein zijn gedefinieerde opstappunten.
Afstand: 3,9 kilometer
Het eeuwenoude Elburg is prachtig gelegen aan de Veluwse randmeren en is een bezoekje meer dan waard. Via de Vischpoort wandel je het oude stadje in. Verdwalen is in dit oude vissersstadje onmogelijk: Elburg is klein en kent een kaarsrecht stratenplan. Slenter door de steegjes, bezoek de kazematten, geniet van het uitzicht vanaf de Vischpoort en geniet van een kopje koffie in één van de gezellige horecagelegenheden. In Elburg vind je twee klompenpaden, die ook door het buitengebied gaan: het Vrijheijtpad en het Thornspiccerpad.
Startpunt: Havenkade, ter hoogte van nummer 21, Elburg
Afstand: het Vrijheijtpad is 9,1 kilometer en het Thornspiccerpad is 21 kilometer en te verkorten naar 9 kilometer.
Romeinen en Vikingen. Ze lieten hun sporen na in Dorestad, oftewel Wijk bij Duurstede, dat eeuwen geleden de belangrijkste handelsstad was van Noord-West Europa. Door de eeuwen heen werd het stadje versterkt met aarden wallen en grachten en later een stadsmuur met stadspoorten en verdedigingswerken. Deze wandeling neemt je mee over de wallen en langs het kasteel in het stadspak om vervolgens door de binnenstad te slingeren.
Startpunt: Markt 24, Wijk bij Duurstede
Afstand: 3,3 kilometer
De vesting Weesp maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam en had een belangrijke functie in de verdediging van de stad Amsterdam. De verdedigingsring bestaat uit 42 forten, vier batterijen, een kasteelvesting, twee vestingsteden en een grote hoeveelheid aan dijken en sluizen. Het wandelpad door de Aetsveldsche Polder loopt over de oeverwal van een oude Vechtstroom en doet meerdere forten aan.
Startpunt: Stationsplein, Weesp
Afstand: 12 kilometer
Het Zuid-Hollandse Brielle is door haar ligging aan het Brielse Meer (een afgedamd gedeelte van de Maas) van belangrijke strategische waarde geweest. Als vestingstad maakt Brielle deel uit van de ‘Stelling van de monden van de Maas en het Haringvliet’, dat moest voorkomen dat het eiland door de vijand werd gebruikt om Holland binnen te vallen.
Brielle is één van de best bewaarde vestingwerken in Nederland en het stadje beschikt over 400 rijksmonumenten. De vestinggordel heeft negen bastions en vijf ravelijnen, die tussen 1972 en 1975 zijn gerestaureerd. Er is zoveel te zien in Brielle dat er zelfs vijf stadswandelingen zijn uitgezet.
Startpunt: Markt 1, Brielle
Afstanden: alle wandelingen zijn 2 kilometer
Nadat Goes in handen van de Spanjaarden was gevallen tijdens de Tachtigjarige Oorlog en weer werd heroverd door de Staat, werd de stad versterkt. Goes kreeg een stenen omwalling waarin bastions werden gebouwd en er werden twee ravelijnen aangelegd in de stadsgracht. Er werden ook onderdelen van de vesting gerenoveerd. Zo werd de houten brug bij de Ganzepoort vervangen voor een stenen brug, die vandaag de dag nog steeds bekend staat als De Stenen Brug.
In de 19e eeuw verloor Goes de status als vesting en werden grachten gedempt, poorten gesloopt en wallen afgegraven. Ontdek het verleden tijdens een stadswandeling door de binnenstad.
Startpunt: Zaagmolenstraat, Goes
Afstand: 4 kilometer
Grave is de meest belegerde vestingstad van Nederland en kent dan ook een roemruchte geschiedenis. De stad werd talloze keren kapotgeschoten en weer opgebouwd. In de 16e eeuw werden de verdedigingswerken uitgebreid met wallen, diepe grachten, geschutstorens en ravelijnen. In de eeuwen die volgden werden de werken verstevigd en volgenden ook de bastions, barakken voor soldaten, een kazerne en hospitaal.
Grave maakt onderdeel uit van de Zuiderwaterlinie: de oudste, langste en meest benutte waterlinie van Nederland. Grave groeide dan ook uit tot een bloeiend handelsstadje. Ontdek de monumenten van Grave met deze stadswandeling.
Startpunt: Hoofdwagt 2, Grave
Afstand: ongeveer 2,5 kilometer
Stevensweert vormt samen met Ohé en Laak het 'Eiland in de Maas', een eiland dat door twee (voormalige) armen van de rivier de Maas gevormd wordt. Het stadje ligt op de grens met België en kent een uniek stratenplan. Hoewel de meeste grachten gedempt zijn, is nog duidelijk het wielpatroon van het Spaanse vestingstadje te herkennen. Wandel door de omgeving en ontdek de geschiedenis.
Startpunt: Molendijk 6, Stevensweert
Afstand: 6,5 of 8,7 kilometer
Het Waterliniepad van 350 kilometer brengt je langs de Hollandse Waterlinies, die Nederland vanaf de...
Veel forten in Nederland liggen midden in de natuur. Dat maakt ze het ideale uitgangspunt voor een m...
Waar vind je nou de mooiste Lange-Afstands-Wandelpaden (LAW's)? Samen met Wandelnet delen we de mooi...
Langs de IJssel liggen diverse Hanzesteden, zoals Zutphen en Zwolle. Wandel je door deze steden, dan...
Op Wandel.nl vind je overzichten van wandelroutes rondom een grote stad. In deze aflevering is de ho...