Route

Wandelen tussen de konikpaarden

Ze worden ook wel de Bob Marleys van de natuur genoemd: konikpaarden, oftewel de relatief kleine, wildlevende paarden die je in de uiterwaarden in Nederland tegenkomt. In het najaar vallen de klissen in hun manen op, alsof ze rastaharen hebben. Hoe gaat het met ze, nu het kouder wordt?

Eigenschappen van konikpaarden

Het konikpaard is een relatief klein paard uit Polen dat al enkele decennia met succes wordt ingezet voor natuurlijke begrazing in Nederland. Ze hebben een typische wildkleur, een compacte lichaamsbouw, een zeer sterke hals en stevige benen, kortom: echte ‘oereigenschappen’. Met die eigenschappen kunnen ze gemakkelijk voortbewegen in een ruig landschap. Koniks zijn prima in staat om zelfstandig te overleven in de vrije natuur, het zijn immers wildlevende paarden. Ze leven het liefst in grote groepen, onderverdeeld in kleinere ‘harems’, en je komt ze vooral tegen in de voedselrijke en waterrijke uiterwaarden.

Koniks in de herfst en winter

Hoe gaat het met de koniks, nu de temperaturen dalen en regen en storm aan de orde van de dag is? We vragen het aan Janneke Razenburg, medewerker bij FREE Nature, die de kuddes grote grazers in Nederland beheert. “Veel gehouden paarden krijgen in de herfst en winter een deken op, maar onze koniks uiteraard niet. Hun dikke vacht zorgt ervoor dat ze droog blijven.” De dieren weten uitstekend in te spelen op een stevige wind of kou. “Je ziet bijvoorbeeld dat ze heel bewust met z’n allen met de kont richting de wind staan. Ze passen hun gedrag goed aan op de weeromstandigheden.”

Wandelen tussen de konikpaarden. — Konik in de Millingerwaard. (Foto: © Janneke Razenberg, FREE Nature)

Feestmaal na de storm

En de najaarsstormen dan? Hebben koniks daar last van? “Integendeel. Bij stormen sneuvelen vaak grote bomen. Dat vinden de paarden prachtig, omdat ze dan van de sappige toppen kunnen eten waar ze anders niet bij kunnen. Nog voor de wind is gaan liggen, duiken de dieren massaal op de omgewaaide boompjes en afgebroken takken. De koniks helpen graag mee met opruimen! Elke storm zorgt weer voor een feestmaal.”

Seizoensgerechten

Qua eten komen de paardjes in de herfst en winter sowieso wel aan hun trekken. Janneke: “Het dieet van de dieren verandert mee met de seizoenen. In de herfst en winter wordt het gras steeds minder voedzaam en raakt het uitgegroeid, dus gaan de paarden op zoek naar kruiden, struiken en takken.” Deze maanden helpen ze dus goed mee om bosvorming terug te dringen en brengen ze het landschap als het ware in shape.

Rasta

Waar koniks zijn, is ook vaak de grote klis. Een smakelijk hapje in het voorjaar en in de zomer. Deze paars-roze bloemen veranderen in het najaar in zaadbollen met stekelige haakjes. “Als de paarden zich hier een weg door banen, grijpen de bolletjes zich vast in hun vacht, manen en staart. Net als klittenband! Zo dragen de paarden de zaadbollen met zich mee en het mooie is: zaadjes worden zo verspreid, net zoals vogels en andere dieren dat doen.”

Zielig?

De rasta-look van koniks zal veel wandelaars een glimlach bezorgen. Is het behalve grappig niet zielig, vraag je je misschien af? “Nee hoor”, zegt Janneke. “De klissen vallen vanzelf weer uit de vacht. Ook door schuren tegen bomen of rollen door het zand, laten de balletjes los. Tegen januari, februari zijn ze er vaak weer van af. We halen het nooit zelf uit de vacht. De koniks zijn het niet gewend om gepoetst of gekamd te worden: dat zou de dieren ontzettend nerveus maken. Het zit de dieren in principe niet in de weg om hun natuurlijke gedrag uit te kunnen voeren.”

Gevarieerd leefgebied

Geen zorgen dus om deze uiterst zelfredzame dieren. De winters worden in Nederland steeds minder streng, vertelt Janneke. “Voorheen was voedselschaarste de grootste vijand. Maar het voorjaar begint tegenwoordig steeds vroeger, waardoor er eigenlijk zelden nog een tekort aan voedsel is. Hierdoor verandert het eetpatroon van de dieren en daarmee hun invloed op het landschap. Soms kan laten we de kuddes iets groter worden of helpen een andere grote grazers, zoals de Galloway of Schotse Hooglander, de koniks een handje bij het begrazen van een natuurgebied. De grazers leven namelijk in het gebied met een opdracht: het creëren van een gevarieerd, structuurrijk landschap, wat daarmee een leefgebied vormt voor andere soorten, zoals vogels, insecten en planten.”

Koniks op je pad?

Dit moet je doen en laten

In de meeste leefgebieden van koniks mag je vrij struinen.
Bewonder de koniks op afstand: houd ongeveer 25 meter afstand en ga niet tussen de kudde staan.
Koniks zien mensen als toevallige passanten en gaan vaak onverstoord door met hun bezigheden. Merk je dat de dieren jouw kant op komen, loop dan een stukje terug en kijk of je om de kudde heen kan.
Wil je foto’s maken van koniks? Gebruik dan een telelens op afstand. Een selfie maken zit er helaas niet in.

Je hoeft je geen zorgen te maken of de dieren voldoende eten. De kuddebeheerders houden de conditie van de dieren goed in de gaten. Het voeren van groenten en fruit doet meer kwaad dan goed. Koniks kunnen er zelfs erg ziek van worden.
Bij de ingang van ieder begrazingsgebied kun je de contactgegevens van de kuddebeheerder op een bordje vinden. Als je je zorgen maakt over de gezondheid van de dieren, dan kun je altijd even bellen.