In Noord-Brabant ligt het Zuiderwaterlinie Wandelpad. Deze route van 290 kilometer voert je langs de vestingsteden en forten die ooit onderdeel waren van de langste en meest gebruikte waterlinie van Nederland.
Het Zuiderwaterlinie Wandelpad ligt tussen de Brabantse steden Bergen op Zoom en Grave. Je wandelt door elf historische vestingsteden, je passeert stoere forten en komt door oude linielandschappen. De Zuidwaterlinie was ooit een ingenieus verdedigingssysteem, waarbij land onder water werd gezet om de vijand tegen te houden.
Het bewegwijzerde (je herkent de route aan groen-met-gele bewegwijzering) pad is ontwikkeld door Routebureau Brabant in opdracht van de Zuiderwaterlinie Alliantie. De route heeft een totale lengte van 290 kilometer en is op te splitsen in etappes. Het Zuidwaterlinie wandelboek bevat kaarten van de etappes en achtergrondinformatie over de bezienswaardigheden op de route. Je kunt het boek hier bestellen.
Al in de zestiende eeuw, tijdens de Tachtigjarige Oorlog, werd in Brabant met behulp van water geprobeerd de vijand buiten de deur te houden. Op strategische plaatsen kwamen forten en schansen om de Spanjaarden te verdrijven. In de zeventiende eeuw speelde water een belangrijke rol bij het tegenhouden van de Fransen. Na verschillende aanvallen op de Republiek in 1672, het jaar dat ook wel het Rampjaar wordt genoemd, kreeg de vestingbouwer Menno van Coehoorn de opdracht om een betere verdedigingslinie te bouwen.
De ‘vorst der ingenieurs’, werd van Coehoorn ook wel genoemd. Hij bedacht een ingenieus systeem om de Republiek beter te beschermen tegen binnenvallende vijanden. Bestaande vestingsteden en waterlinies verbond hij aan elkaar als een soort ketting, waarbij de gebieden tussen de steden onder water konden worden gezet. Van Coehoorn reeg elf Brabantse vestingsteden aaneen, die samen de Zuiderwaterlinie vormden. Als de vijand in aantocht was, kon het gebied met sluizen en dijken onder water worden gezet. Dit onder water zetten van stukken land noemen we inundatie. Deze inundatiegebieden zijn tegenwoordig natuurgebieden waarin je mooi kunt wandelen.
De Zuiderwaterlinie bleek in 1794 toch geen ondoordringbare horde voor de vijand te zijn. In de strenge winter van 1794/1795 was het water, dat normaal indringers tegenhield, bevroren. Tijdens de kerstdagen van 1794 staken de Fransen de bevroren rivieren over. Vestingen als Grave en Heusden kwamen in handen van het Franse leger. De Fransen bleven tot 1814 aan de macht. Toen het in 1830 weer onrustig werd nadat België onafhankelijk was geworden, werden de vestingwerken versterkt.
Ook in de twintigste eeuw, tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog, werd de Zuiderwaterlinie nog gebruikt. Hoewel Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog neutraal was, kwamen er voor de zekerheid manschappen op strategische plaatsen van de linie. Tijdens de Tweede Wereldoorlog probeerde Nederland met de Zuiderwaterlinie de Duitsers tegen te houden. Tevergeefs, want de Duitse aanval ging via de lucht met vliegtuigen. De Zuiderwaterlinie bleek niet langer geschikt om het moderne oorlogsgeweld tegen te houden. In 1952 werd de linie dan ook opgeheven als verdedigingslinie. Forten en schansen raakten begroeid en de linie raakte in de vergetelheid.
De laatste jaren komt er steeds meer aandacht voor de meest gebruikte verdedigingslinie van Nederland. Vergeten forten en vestingwerken worden gerestaureerd en onlangs opende in Grave het eerste bezoekerscentrum van de Zuiderwaterlinie. En sinds kort is er dus ook een wandelpad dat je langs de Zuiderwaterlinie en haar bijzondere geschiedenis voert.
Het Zuiderwaterlinie Wandelpad komt langs monumenten met spannende verhalen en gaat door de gebieden die Menno van Coehoorn in tijden van dreiging onder water liet zetten. In deze buitengebieden vind je behalve oude sluizen en verhogingen in het landschap veel dieren en planten. Het gebied Linie van Den Hout bij Made is bijvoorbeeld een libellenbiotoop. De Bossche Broek bij Den Bosch is één van de belangrijkste weidevogelgebieden van Brabant.
In de elf vestingsteden die aan het Zuiderwaterlinie Wandelpad liggen kun je prima op adem komen van je wandeling. Als ‘buitenstaander’ kun je tegenwoordig op een warmer welkom dan een aantal eeuwen geleden rekenen, zonder kanonschoten en kruitdampen.
Wil je meer weten over de Zuiderwaterlinie? Bezoek dan deze site.
Nederland is nieuw werelderfgoed rijker: de Nieuwe Hollandse Waterlinie, de Koloniën van Weldadighei...
Lees hier de ode van Kees van der Zwaard aan de Hollandse Waterlinies.
Wandel langs de verdedigingslinies tussen Volendam en Dordrecht: op het vernieuwde Waterliniepad is ...
Veel forten in Nederland liggen midden in de natuur. Dat maakt ze het ideale uitgangspunt voor een m...
Op 4 en 5 mei staat Nederland jaarlijks stil bij de Tweede Wereldoorlog, en wij op Wandel.nl natuurl...
In november is het precies honderd jaar geleden dat de Eerste Wereldoorlog eindigde. Nederland was i...