Zin om een stadswandeling te maken? Wandel.nl tipt 12 stadswandelingen: in iedere provincie één.
Foto: Shutterstock.com
Door: Nanda Raaphorst
Terrassen. Ze zijn altijd welkom, vooral op zomerse wandelingen. Stiekem je wandelschoenen uit terwijl je een koel drankje naar binnen klokt. En omdat de terrassendichtheid nou eenmaal ín de stad het hoogst is, brengt Wandel.nl twaalf stadswandelingen. Per provincie een hele mooie wandelroute, die niet alleen de stad maar vaak ook de natuur aandoet. Proost, en een mooie zomer gewenst!
1. Noord-Holland: Stadswandeling Alkmaar
Het Bolwerk, hofjes en een hele dikke boom
Naar Alkmaar voor de kaas? Een goed idee, het is dé trekker van Alkmaar. Al vanaf 1365 wordt er kaas verhandeld op het Waagplein en van april tot september kun je wekelijks een traditionele kaasmarkt met kaasdragers bezoeken. Niet zo gek dat inwoners van Alkmaar (Alkmaarders) ook wel kaaskoppen worden genoemd. Maar er is meer.
De stad heeft fraaie grachten met eeuwenoude huizen, vele hofjes, een veelvoud aan cafés en bijna 400 rijksmonumenten. Eén daarvan is Het Bolwerk, een 16e eeuwse verdedigingsgordel die het oude centrum omringt. In de 19e eeuw werd het Bolwerk omgebouwd tot een park in Engelse landschapsstijl. Je wandelt er langs monumentale solitaire bomen, waaronder de dikste iep van Noord-Holland.
Tips
Wandelroute Bomenrand en Waterkant, ca 3 uur - De wandeling voert door het oude centrum van Alkmaar, o.a. langs het Bolwerk, en geeft veel uitleg over de bijzondere boomsoorten langs het pad.
Via Wandelnetwerknoordholland, wandelingen van 5,7 - 10,7 km. De oranje route (5,7 km) loopt deels over het Bolwerk en voert ook langs enkele hofjes. Op de groene route (10,7 km) wandel je door de Loterijlanden. Sit zijn weilanden vol dotterbloemen, koekoeksbloemen en weidevogels.
Het Binnenhof in Den Haag
2. Zuid-Holland, stadswandeling Den Haag
Lang groen lint naar Scheveningen
Den Haag is regeringsstad, stad van de vrede, stad van Willem, Haagse Harry en van Rutte in zijn torentje. Maar boven alles is Den Haag een groene stad. Je kunt uren wandelen van park naar bos, van tuin naar landgoed. Meer dan 400 tuinen en parken telt de stad. Ze vormen een lang groen lint, helemaal tot aan Scheveningen.
Tip:
Stadswandeling Den Haag, 2 delen, Den Haag CS - Scheveningen, 15 km; Scheveningen - Den Haag CS, 13,7 km - Deze (weekend)wandeling voert vanuit het oude 'koninklijke' centrum van Den Haag (met o.a. het Lange Voorhout en Huis ten Bosch), door o.a. het Haagse Bos (ooit jachtgebied van de graven van Holland), het Malieveld (de ‘speeltuin van de adel’ die er maliëngolf speelde, de voorloper van het huidige golf), Clingendaal (met schitterende Japanse Tuin), de Scheveningse Bosjes en het Westbroekpark met een rozentuin om van te watertanden.
3. Zeeland, stadswandeling Middelburg
Vestingwallen, binnenstad, Abdijplein
Middelburg werd zwaar getroffen in de Tweede Wereldoorlog. Bij bombardementen en sloop sneuvelden honderden monumenten. Toch telt de binnenstad meer dan 1100 monumenten, waarmee het de vijfde monumentenstad van Nederland is. Imposante, niet te missen gebouwen zijn het gotische Stadhuis (met daarin De Vleeshal, een expositieruimte met een collectie hedendaagse beeldende kunst), de abdij met het abdijplein en de abdijtoren (Lange Jan), de Nieuwe Kerk, Koepoort, Kuiperspoort, Kloveniersdoelen, Sint-Jorisdoelen, Synagoge, de herenhuizen langs de Kaaien, het Damplein, 'de Posthoorn', de 'Roeybaerse', de Graanbeurs, het Zeeuws Slavernijmonument op de Balans en enkele molens.
Tip:
Wandelroute Groene Wissel Middelburg, 8 km - Deze wandelroute voert vanaf het station naar de binnenhaven. Je wandelt ruim twee kilometer over de groene, oude vestingwallen. Onderweg twee molens, de Kloveniersdoelen (een prachtig gebouw uit 1607 met een grand-café en een tuinterras), en vervolgens kuier je via pittoreske steegjes en straatjes door de oude binnenstad. Je komt langs het Stadhuis, het Marktplein, de Lange Jan en het Abdijplein met de oude abdij. Daarin huist nu het leuke Zeeuws Museum.
De Dom, foto: Wilma Cohrs
4. Utrecht, stadswandeling Utrecht
De Dom, Nijntje en de mooiste grachten van Europa
Sommigen vinden Utrecht de mooiste grachtenstad van Europa, zelfs mooier dan Amsterdam en Venetië. Vooral in trek zijn de werven op waterniveau waaraan vroeger schepen konden aanleggen om hun voorraden te lossen in de werfkelders. Nu kun je er van het ene naar het andere terras hoppen.
Andere feiten van Utrecht? De stad herbergt prachtige hofjes, heeft het grootste en drukste station van Nederland en is niet alleen de stad waar Koning Willem-Alexander geboren is (in het Academisch Ziekenhuis), maar ook Dick Bruna: de geestelijk vader van Nijntje. Let maar eens op tijdens deze wandeling door de stad: het konijntje vind je natuurlijk terug in het Dick Brunahuis, maar ook op andere plekken zoals bij sommige Utrechtse stoplichten.
Tip:
Groene Wissel Utrecht CS, 14 km - Singels, parken, grachten, hofjes, binnenstad. Vanaf het station wandel je naar de stadswal langs de Catharijnesingel. Via die wal passeer je een paar oude volkswijkjes en het gezellige Ledig Erf, een oeroud Utrechts straatje met veel cafeetjes. Achtereenvolgens kom je langs de Sterrenwacht, door park Zonnenburg, het sfeervolle Bruntenhof (een eeuwenoud hofje met vijftien eenkamerwoningen), de Maliebaan - heerlijk koel onder de bomen - het romantische Wilhelminapark (met paviljoen) en dan langs het Rosarium naar Stadsnatuurpark Bloeyendael, een fijne pauzeplek voordat je de terugtocht begint. Het heeft waterpartijen, slingerpaden en romantische bruggetjes. Uitgerust? Via een polder, een park en een beek wandel je over smalle graspaadjes terug naar het hart van de stad. Tip: pak eerst een terras voordat je de 465 treden naar de top van de Domtoren beklimt.
5. Flevoland, stadswandeling Almere
Architectuur en natuur
Almere is pas sinds 1976 bewoond en telt inmiddels ruim 200.000 inwoners. Blijkbaar heeft Almere 'iets'…. De stad ligt, op de dijken na, geheel onder zeeniveau (2 tot 5 meter), heeft 42 kilometer kustlijn en bestaat voor 48% uit water en voor 52% uit land. Op dat land staat niet alleen een reusachtig dikke populier (de Populus nigra met een omtrek van dik 4 meter) maar daar herrezen en herrijzen ook wijken met spraakmakende gebouwen in futuristische vormen en felle kleuren. Voer voor liefhebbers van architectuur. Al die bouwkundige highlights vind je op de site van de VVV Almere. Langs die punten kun je een route samenstellen via RouteYou. Je kunt ook de highlights intekenen langs een van de groene wissels in Almere.
Het centrum van Almere, foto: Wikimedia
Tips:
Groene Wissel Almere Parkwijk, 8 km - In de wijk Parkwijk vind je ruim opgezette wijken met architectonisch fraaie huizen en woonblokken, groenstroken, speelplekken en een paar mooie parken met flinke plassen.
Groene Wissel Almere Muziekwijk, 20 km - Deze wandelroute combineert de stad met de Noorderplassen. Na het Muzenpark wandel je enkele kilometers over brede bospaden door het Pampushout. Vanaf de Oostvaardersdijk kijk je uit over het IJsselmeer waarna een rondje van ca. 10 km om de vogelrijke Noorderplassen volgt. Op mooie zondagen kan het druk zijn op de paden.
Het stadhuis van Maastricht
6. Zuid-Limburg, Stadswandeling Maastricht
Smullen van koek, bier en bouwwerken
Maastricht, gebouwd op beide oevers van de Maas, is de stad van het goede leven. Wyckse Witte (witkleurig bier, genoemd naar het stadsdeel Wyck), Mestreechs aajt (mengsel van zuur en vers bier), Maestrichter stroop (gemaakt van appels, peren en druiven) en Mestreechter keukskes (boterkoekjes in de vorm van het stadswapen) - al dat lekkers ligt voor het inslaan, dus vergeet niet tussen het wandelen door ervan te genieten. Maastricht is één van de oudste steden van Nederland. De Romeinen bouwden er de eerste brug over de Maas. Meer weten over de geschiedenis van de stad? Bezoek het Centre Céramique, op deze wandeling kom je erlangs.
Tip:
Stadswandeling Maastricht, 10 km - Deze stadswandeling voert door intieme straatjes en mooie parken, over de stadswallen, langs de Maasboulevard en langs monumentale oude gebouwen. Enkele highlights zijn het Vrijthof, het Onze-Lieve-Vrouweplein, de Markt, het Jekerkwartier met resten van de middeleeuwse stadsmuur, Bassin (de oude binnenhaven), Wyck en het nieuwe stadsdeel Céramique.
Deventer, foto: Wikimedia
7. Overijssel, stadswandeling Deventer
Sfeer in hanzestad vol stokvissen
Deventer is een van de oudste steden van Nederland, al in 768 liet prediker Lebunuïnus er een houten kerkje bouwen. Hij noemde de plaats Daventre naar zijn geboorteplaats Daventry, ten zuiden van Leicester. Deventer groeide uit tot een machtige handelsstad (lid van handelsverbond de Hanze), waarbij de IJssel een belangrijke rol speelde: grote schepen konden tot aan Deventer landinwaarts de rivier bevaren en hun voorraden lossen. Om de stokvishandel met Noorwegen werden Deventenaren ook wel stokvissen genoemd. Deventer is een sfeervol stadje, dat hier en daar aanvoelt als een middeleeuws decor.
Tip:
Groene Wissel Deventer, 9 km - Na de start in Deventer, o.a. door stadspark 'Het Nieuwe Plantsoen' wandel je over een boulevard langs de IJssel. Wie wil, struint er even rond door de uiterwaarden. De wandeling door de stad voert via sfeervolle straatjes en af en toe een nauw steegje. Onderweg Grand Café 'Dikke van Dale', de imposante Lebuinuskerk, het Stadhuis en het Vogeleiland: een park met een restaurant (Het Paviljoen), enkele dierenverblijven en een muziekkoepel waar vaak op woensdagen en zondagmiddagen markten of muzieksessies worden georganiseerd.
8. Friesland, stadswandeling Leeuwarden
Van Mata Hari tot Mercurius
Leeuwarden - de stad van Mata Hari, Jelle Troelstra en Escher - heeft best wat aantrekkelijke gebouwen, maar vooral ook prachtige parken, singels en grachten. In 2018 is Leeuwarden (en heel Friesland) samen met Malta culturele Hoofdstad van Europa. Het moois ligt zowel om als in de stad, zoals De Oldehove, een (scheefgezakte) plompe toren van 40 meter hoog waarmee de Friezen de Groningers met hun Martinitoren de loef af wilden steken.
Ander moois in de stad zijn de Prinsentuin (ooit de 'Lusthof der Friese Nassau's'), het woonhuis van Mata Hari (in de Eerste Wereldoorlog gefusilleerd door de Fransen wegens vermeende spionage), De Waag (nu restaurant, voorheen bestemd voor de boter- en kaashandel), het Beursgebouw (nu de openbare bibliotheek) en de Mercuriusfontein, gewijd aan de god van de handel.
Tip:
NS wandeling Leeuwarden, 6,5 of 12 km - De korte wandeling voert langs alle genoemde bezienswaardigheden. De lange route voert bovendien langs De Potmarge, een stroompje dat in de middeleeuwen afwaterde op de Middelzee. Op de ernaast gelegen terpen ontstond het stadje Leeuwarden. Vroeger was het dé plek waar de rijken hun lusthoven en buitenplaatsen aanlegden. Later veranderde het in een tuinbouwgebied. Dat is nog hier en daar te zien aan wat overgebleven kassen en fruitbomen.
9. Groningen, stadswandeling Groningen
Bommen Berend en een dronkemanstoren
Gezellig is het in studentenstad Groningen altijd, maar extra gezellig is het op 28 augustus. Tijdens dit feest, het Gronings Ontzet, ook wel Bommen Berend genoemd, gaat Groningen los en viert dat ze in 1672 het beleg door Bernhard von Galen, bisschop van Münster, doorstond. De bisschop wordt Bommen Berend genoemd vanwege alle bommen die hij via kanonnen afschoot, in die tijd hypermoderne oorlogsmiddelen. De overwinning op de bisschop wordt gevierd met muziek in de gracht, hapjes, drank en nog veel meer.
Maar ook voor en na Bommen Berend is Groningen leuk. Wandelend door de stad zal je merken dat ze een mooie mix heeft van oude (o.a. de Prinsentuin, de Martinitoren, de oude hofjes en het Goudkantoor) en nieuwe highlights, zoals het Groninger Museum en het Gasunie gebouw.
Tip:
Wandelroute Groningen, 7 km - De wandelroute begint bij het stationsgebouw met op het stationsplein het beroemde beeld 'Het Peerd van Ome Loeks'. Langs het Groninger museum wandel je naar de Sint-Jozefkerk met de zogenaamde 'dronkemanstoren', zo genoemd omdat door de zeskantige vorm altijd twee en soms zelfs drie wijzerplaten te zien zijn. Meer moois onderweg zijn het Pepergasthuis, de Grote Markt (gezellige cafés en terrassen), het Stadhuis, de Martinikerk en -toren, de Prinsentuin (renaissancetuin met een prachtige zonnewijzer), het Noorderplantsoen (bij mooi weer de ideale plek voor een picknick), het riviertje het Reitdiep en de Korenbeurs. Allerlei gezellige straatjes en steegjes voeren weer terug naar het station.
Het marktplein in Bergen op Zoom
10. Brabant, stadswandeling Bergen op Zoom
Prachtig plein en oeroude Draak
Ook Bergen op Zoom kan pronken met haar smalle straatjes, oude pleinen en fraaie monumenten. Meer dan 800 monumenten heeft het oude stadscentrum, waaronder de Lievevrouwe- of Gevangenpoort, de oudste van allemaal. Het gebouw was ooit onderdeel van de vestingmuren en deed later dienst als gevangenis. In het Ravelijn Op den Zoom is het vestingverleden van de stad te zien. De ondergrondse gangen (de Kazematten) vormen de laatste overblijfselen van de Bergse vesting.
Pronkstuk van BoZ (zoals insiders Bergen op Zoom schrijven) is stadspaleis Het Markiezenhof, dat vanaf z'n ontstaan eind 15e eeuw dienst deed als adellijk woonpaleis, bestuurscentrum, militair hospitaal en kazerne. Dorstig? Schuif aan op de Grote Markt. Het is misschien wel het allermooiste plein van Nederland. Behalve geweldige terrassen vind je er ook de Sint Gertrudiskerk met de Peperbus, stadsschouwburg De Maagd, het monumentale Stadhuis en niet te vergeten de oudste herberg van Nederland, hotel De Draak, anno 1392! Heeft het plein niet iets weg van het plein van Sienna?
Tip:
NS-wandeling Fort de Rovere, 18 km (met bus in te korten tot 13 of 16 km) - De route van 18 km begint en eindigt in Bergen op Zoom (station) en verbindt de stad met het groen erbuiten: in Zoomland wandel je door een gebied met loof- en naaldbos, weiland, heide, stuifzand en moeras. De route is vernoemd naar het Fort de Roovere, waarvan de contouren met bastions goed zichtbaar zijn. Het is een van de drie forten die Frederik Hendrik in 1628 liet bouwen ter verdediging van Bergen op Zoom. Ook het verderop gelegen Fort Prinssen behoorde tot deze verdedigingslinie, de West-Brabantse Waterlinie. Heb je de tijd, dan is het heerlijk dwalen door de kamers en zalen van het Markiezenhof dat nu als museum is ingericht.
Buren, foto: Wikimedia
11. Gelderland, stadswandeling Buren
Oranjestad, zonder kasteel, met oermoeder
Buren, in de Betuwe, is een van de mooiste plaatsjes van Gelderland en mag zich nog Oranjestad noemen ook. Dat komt omdat Willem van Oranje in 1551 met Anna van Buren trouwde. Prinses Beatrix en koning Willem-Alexander zijn hierdoor gravin en graaf van Buren. Van kasteel Buren - ooit een van de grootste kastelen van Nederland en zelfs bezocht door Keizer Karel V - is niet veel meer over. Alleen aan de maquette in het Oranjemuseum van Buren kun je aflezen hoe het er ooit uitzag. Het terrein waarop het kasteel stond, het Plantsoen, is nu een rijksmonument.
Andere bezienswaardigheden zijn de Molen van Buren, het Weeshuis, de St Lambertuskerk, de Synagoge en niet te vergeten de Tuin van Jaap (Tuin Radiant) met allerlei (fruit)bomen. Tussen de heesters en bloeiende planten ligt het levensgrote, naakte vrouwenbeeld 'Oermoeder', waar Jaap bijna drie jaar aan werkte.
Tip:
Wandelroute Fruit- en bloesemtocht Buren, 10 km (uit te breiden tot 13 km of in te korten tot 7 km) - Deze wandeling voert vanuit het oude centrum van Buren over de Korne. Via landweggetjes wandel je naar het op en top Betuwse dorpje Erichem waar je - in het seizoen - fruitbedrijf Marijke's Fruitkorfje kunt bezoeken en lekkere drankjes en andere fruitgerelateerde producten kunt kopen. Tussen alle boomgaarden in ligt ook een wijngaard, het Betuws Wijndomein. Misschien ook maar even een kijkje/slokje nemen? Wandelend langs het water, in de schaduw van oude overhangende bomen, zet je weer koers naar Buren. De wandeling is uit te breiden tot 13 km en doet dan ook Erichem aan.
12. Drenthe, stadswandeling Assen
Bartje en struikelstenen
Assen is de stad van Bartje, van de TT maar ook van de monumenten. Van brugleuningen tot zonnewijzers en van schuren tot huizen met 'stoepies' komen op de monumentenlijst voor. Opvallend zijn de 'struikelstenen' in de stad. Het zijn steentjes van 10 x 10 cm met een messing plaatje waarop de naam van oorlogsslachtoffers uit Assen staan. Beroemdste inwoner is nog steeds Bartje, de hoofdpersoon uit de boeken van Anne de Vries. Bartje groeide op in een arm Drents landarbeidersgezin en weigerde te bidden voor bruine bonen ('Ik bid nie veur bruune boon'n'). Ieder jaar wordt Bartjes verjaardag gevierd, ieder jaar opnieuw zijn twaalfde verjaardag - een feest vooral voor kinderen.
Tip:
Groene Wissel Assen, 7 km - Deze wandeling combineert het centrum van Assen met het groen van het Asserbos. Daarin liggen een Heemtuin, enkele vijvers en een theeschenkerij (bij Kinderboerderij De Hofstede). Langs de Drentse Hoofdvaart wandel je terug, weer Assen in. De route voert er over de Markt (terrassen!), langs het Koopmansplein, dan langs het beeld van Bartje en over de brinken naar het romantische Gouverneurspark. Al het moois van Assen komt op deze route voorbij. Aan de Brink ligt ook het Drents Museum.
Inspiratie
Route
Route
Route
Route