Kooptips sportondergoed

Sportondergoed vormt de belangrijkste én goedkoopste functionele laag uit het drie-lagen kledingsysteem. Het ideale sportondergoed droogt snel, isoleert maar is niet te warm, gaat niet stinken en is breed inzetbaar. Uiteraard mag de stof niet kriebelen en liefst schijnt hij ook niet door. Klinkt simpel, maar waaraan herken ik goed sportondergoed in de winkel? Wandel.nl zet alle ins en outs voor je op een rijtje.

Voor de wandelaar is de belangrijkste functie van de eerste-, basis- of onderlaaghet afvoeren van transpiratievocht. Op de tweede plaats komt, omdat we toch in beweging zijn, pas de isolatie. Bij sportondergoed hebben we het dan in gewone taal over een ondershirt en een lange onderbroek. Dat ondershirt heeft lange mouwen en eventueel een kol, al dan niet met een korte rits aan de voorkant. Deze eerste laag moet het transpiratievocht goed af kunnen voeren en je droog en warm houden. De eerste laag moet daarom goed aansluiten op het lichaam, zonder te knellen.

Een onderlaag van katoen is ongeschikt want katoen houdt het vocht vast in plaats van het door te geven aan de volgende laag. Zo’n vochtig katoenen ondershirt onttrekt vervolgens warmte aan je lichaam waardoor je het koud krijgt. Materialen als polyester of polypropyleen houden weinig of geen vocht vast en zijn daarom wél geschikt als eerste laag. Wol is ook zeer geschikt: het kan veel vocht opnemen en blijft zelfs in natte toestand goed isoleren. Veel sportondergoed is overigens verre van alleen een winterkledingstuk: het hele jaar door is het zowel prettig als functioneel om tijdens het wandelen te dragen. Tenzij het uiteraard weer is waarbij de spreekwoordelijke ‘mussen dood van het dak vallen’.

Het geproduceerde transpiratievocht verdampt daarna aan de lucht, althans dat ‘denkt’ het lichaam. Tijdens forse arbeid in een hete, droge omgeving kan de zweetafscheiding oplopen tot liters per dag, wat moet worden gecompenseerd met veel vochtinname anders dreigt uitdroging. Bij inspanning in vochtige lucht (of onder een permanent vochtig shirt) kan zweet echter niet goed verdampen en blijft op het lichaam liggen. De natte huid koelt op deze manier als het ware het lichaam. Bij forse inspanning of in de sauna is dit wenselijk, maar bij matige of geen inspanning wordt dit al snel als koud en onprettig ervaren.

Beide eigenschappen, koelen én isoleren, in één shirt verenigen is zeer lastig. Als er één merk is dat in die hoek presteert dan is dat het Zwitserse X-Bionic. Handiger lijkt het echter om in te schatten of je vooral ‘beweegt en transpireert’, of dat je ‘rustig wandelt en soms stilstaat’. En als je weet wat jij doet, dan kun je daar je keuze voor sportondergoed op afstemmen. Ondershirts die volledig van kunstvezel worden gemaakt presteren namelijk beter op een zeer actief lichaam, terwijl Merinowol of een mix van Merinowol en kunstvezel gewaardeerd wordt door de tweede groep. En wie zich incidenteel toch tot een extreme krachtsinspanning met bijbehorende hoeveelheid transpiratievocht laat verleiden kan aan het eind van die inspanning altijd snel van shirt wisselen om de 'after exercise chill' te ontlopen. Zelfs in de winter.

Soms worden verschillende materialen door elkaar gebruikt. Zo kom je combinaties tegen van verschillende kunstvezels in één shirt en combinaties van kunstvezels met Merinowol. Binnen één shirt kan één soort vezel dan weer alleen op bepaalde plaatsen worden verwerkt (zie het al eerder gegeven voorbeeld van X-Bionic waar bewust op bepaalde plaatsen een vezel wordt verwerkt om vocht óf juist langer vast te houden, óf juist sneller af te voeren), maar vezels kunnen ook door elkaar worden verwerkt tot één draad waar vervolgens het gehele shirt van wordt gemaakt. In die laatste groep vind je met name de mix van Merinowol en kunstvezel. Een bijzondere mix wordt aangeboden door het merk Super Natural: de uiteindelijke draad waarvan het shirt wordt gemaakt heeft een kern van polyester die wordt omgeven door Merinowol. En alle merken voegen uiteindelijk voor de pasvorm nog een bepaalde hoeveelheid elastaan toe aan hun shirts en broeken.

De hoofdfunctie van sportondergoed is het lichaam warm houden ná inspanning. Warm houden tijdens een activiteit, of zelfs zonder activiteit kan uiteraard ook; sportondergoed wordt in verschillende diktes aangeboden en de toevoegingen ‘Warm’ of ‘220’ (als indicatie voor het gewicht per vierkante meter stof) geven aan dat deze shirts vooral bedoeld zijn om extra warmte te geven. Fijn bij temperaturen onder het vriespunt maar realiseer je dat dit type ondergoed in de meeste seizoenen en bij een redelijke wandelactiviteit als snel te warm is, waardoor je juist nog meer gaat transpireren.

Het gewicht per vierkante meter stof geeft bij shirts die uit één soort vezel bestaan een goede indicatie voor de isolatiewaarde. Het gewicht per maat, bijvoorbeeld Large, zegt echter weinig. Shirts die weliswaar op het oog dun zijn maar aan de binnenkant een wafel- of badstofstructuur hebben isoleren relatief ook iets beter: tussen die open structuur kan meer lucht vast worden gehouden en juist die luchtlaag zorgt voor extra isolatie, terwijl tegelijkertijd door het grotere oppervlak sneller vocht afgevoerd kan worden.

Functioneel sportondergoed dient liefst overal goed aan te sluiten op het lichaam. Het mag nooit knellen maar ook niet flodderen als een T-shirt want waar veel lucht zit wordt onvoldoende geïsoleerd en kan transpiratievocht niet worden afgevoerd. Draagcomfort is uiteraard individueel, en daarom is het bij sportondergoed nuttig om het kledingstuk voor aankoop daadwerkelijk te passen.

De snelheid waarmee ondergoed gaat stinken is tot op zekere hoogte ook een individuele zaak. Gouden bergen worden op dit vlak overigens, met name door kunstvezel-producten, beloofd, terwijl de praktijk in veel gevallen letterlijk vies tegen kan vallen. Grofweg geldt er maar één vuistregel: wol stinkt beduidend minder vlot dan welk synthetisch materiaal dan ook.

Alle merken, van welke vezelsoort dan ook, pretenderen dat zij het ei van Columbus uit hebben gevonden. Het goede nieuws is dat zij grofweg ook allemaal prima presteren. Zo heb je voor slechts € 20,- al het Thermo T-Shirt van de HEMA, een mix van 75% polyamide en 25% polyester. Zeer geschikt als je jezelf tegen koude wilt beschermen, en ook als legging verkrijgbaar. Let wel op de materiaalsamenstelling want de HEMA biedt onder de naam ‘sportondergoed’ ook shirts aan van viscose en die voldoen niet. Beoordeel bij de HEMA voor aankoop ook even of je tevreden bent over de pasvorm. Andere shirts voor een sympathiek bedrag die goed hun werk doen zijn er bijvoorbeeld van Agu en zelfs van merken als Odlo en Craft. Het fijne van de shirts van die laatste is de relatief lange rug: schaatsers en fietsers weten dat zeer te waarderen. Sportondergoed van Falke is over het algemeen al wat duurder, alhoewel zeer stijlvol.

Dan door naar Merinowol: vrijwel alle merken die hiermee werken, en dat zijn er inmiddels heel veel, geven het gewicht per m2 aan wat de isolerende eigenschappen goed vergelijkbaar maakt. Bekende merken in die hoek zijn naast Icebreaker o.a. Woolpower, Devold of Bergans en Supernatural maakt zoals al uitgelegd een comfortabele wolvezel die sneller droogt. Het belangrijkste advies bij Merinowol voor de wandelaar luidt ‘koop niet te warm’: een dikte van 200 gram/m2 is voor gebruik het hele jaar door eigenlijk al te warm.

Tot slot bestaat er nog speciaal sportondergoed dat niet tégen de kou wordt gemaakt, maar dat de huid op een fraaie manier juist extra koel weet te houden: Odlo (met Ceramic Cool) en Columbia (met Omni Freeze Zero) presteren het om de huidtemperatuur actief te koelen, wat gewaardeerd wordt door fanatieke sporters.