Het De Koninklijke Wandelbond Nederland (KWbN), Stichting Wandelnet en Herinneringscentrum Kamp Westerbork sloten onlangs een overeenkomst om het Westerborkpad levend en aantrekkelijk te houden voor wandelaars.
Dankzij de overeenkomst zijn het beheer, het onderhoud en een actuele wandelgids voor de komende jaren gegarandeerd. Het Westerborkpad is een lange afstands-wandelroute van 342 kilometer, van de Hollandsche Schouwburg in Amsterdam naar Kamp Westerbork in het Drentse Hooghalen. De route volgt zoveel mogelijk de spoorlijn waarover joden tijdens de Tweede Wereldoorlog naar Kamp Westerbork werden vervoerd. De ondertitel van het pad is: wandelen in het spoor van de jodenvervolging.
Sporen in het landschap en gedenkplaatsen langs het pad herinneren niet alleen aan een indringende geschiedenis, ze zetten vooral aan tot bezinning. Het Westerborkpad is ook voor initiatiefnemer Jan Dokter in de eerste plaats een bezinningspad. Dokter liep in 2008 ter nagedachtenis aan zijn twaalf gedeporteerde familieleden de route van de Hollandsche Schouwburg naar Kamp Westerbork. Hij had een route uitgestippeld die zo dicht mogelijk langs de spoorlijn liep en hem bij bijzondere plekken met een verhaal bracht. Zijn tocht vormde de inspiratie voor de ontwikkeling van het Westerborkpad.
Op verschillende plaatsen langs de route zijn luisterpunten. Ooggetuigen vertellen hier over hun herinneringen, onder meer over de werkkampen en de tocht naar Kamp Westerbork. Via www.wblp.nl kun je de app WesterborkLuisterpad downloaden. Op de route geven markeringen aan dat je een audioverhaal kunt beluisteren. Je kunt de audioverhalen ook thuis op je computer beluisteren.
Bestel dan in de webshop van Wandel.nl de gids van het Westerborkpad. Je vindt in de gids de route en informatie over bijzondere plaatsen langs de route.
Na een korte proloog door Amsterdam, start het Westerborkpad bij de Hollandsche Schouwburg. Voordat de Tweede Wereldoorlog uitbrak, werden hier onder meer toneelstukken opgevoerd. In 1942 en 1943 was de schouwburg een verzamelplaats voor opgepakte Joden. Tienduizenden mensen, ook kinderen, wachtten hier enkele dagen tot weken op hun lot. Vanuit de overvolle schouwburg werden zij gedeporteerd naar kampen in Westerbork of Vught. Het vervoer ging over het spoor. De Hollandsche Schouwburg is tegenwoordig een monument ter nagedachtenis aan de Joodse slachtoffers en is dagelijks geopend voor publiek.
Wandel je langs Kasteel De Vanenburg in Putten met zijn mooie landgoed, dan zou je niet verwachten dat de geschiedenis ervan een zwarte bladzijde heeft. In 1942 moesten Joodse mannen op deze plek dwangarbeid verrichten. Behalve een aantal briefkaarten van een kampgevangene, is er weinig over het werkkamp bekend. David Brandon schreef vanuit De Vanenburg aan zijn vrouw: ‘Wij moeten morgen naar Westerbork en van daaruit naar Duitsland. Niets aan te doen. Hou je goed.’ Hij kwam niet meer terug.
Midden in het bos bij Vierhouten lag in 1943 en 1944 een verscholen dorp: het Pas-Op-Kamp. In negen hutten verbleven ongeveer honderd onderduikers, van Joden tot geallieerde piloten. In oktober 1944 werd het kamp per toeval door Duitse soldaten ontdekt. Een groot deel van de bewoners wist te vluchten. Een aantal onderduikers werd ter plekke geëxecuteerd. Op de plek van het verscholen dorp is een gedenksteen met drie nagebouwde hutten.
Op 10 mei 1940 startte in alle vroegte de evacuatie van 791 Joodse vluchtelingen uit Kamp Westerbork. Met de trein zouden ze naar Zeeuws-Vlaanderen gaan, om vervolgens met de boot naar Engeland te vertrekken. De trein kwam niet verder dan Zwolle, omdat de spoorbruggen over de IJssel waren opgeblazen. Na een paar weken keerden de vluchtelingen weer terug in Westerbork, om uiteindelijk naar Auschwitz te worden weggevoerd.
‘In deze boerderij verborg de familie Floksta met groot gevaar voor eigen leven (…) 13 joden. Zij verbleven twee en een half jaar in een hol onder het hooi’. Deze tekst staat op een grote zwerfkei in het buitengebied van Hoogeveen. In maart 1944 deden de Duitsers een inval in de boerderij, maar zij wisten de onderduikers na een urenlange zoektocht niet te vinden. Alle onderduikers maakten in de schuilplaats van de familie Flokstra de bevrijding mee.
Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork is het eindpunt van het Westerborkpad. Het laatste deel van het pad volgt het tracé van de spoorlijn die vanaf Hooghalen naar het kamp leidde. Het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertelt het verhaal van de geschiedenis van het kamp: van de slachtoffers, van de overlevenden en van het leven in het kamp.
Kamp Westerbork was een doorgangskamp. De gevangenen leefden constant met de vraag wanneer zij met de trein zouden worden weggevoerd. Naar werkkampen in Oost-Europa, dachten zij. Opeengepakt in wagons reden zij echter naar vernietigingskampen, zoals Auschwitz, Sobibor of Bergen-Belsen.
Ruim 107.000 mensen zijn door 93 treinen vanuit Kamp Westerbork weggevoerd. Hun namen klinken 365 dagen per jaar over het voormalig kampterrein. Het is één van de weinige geluiden die je hoort op het verder stille terrein, samen met hooguit een zingende merel vanuit het omliggende bos. Een indrukwekkend eindpunt van je wandeltocht over het Westerborkpad en een uitgelezen plek voor bezinning.
