Route

Ontdek al wandelend Werelderfgoed Schokland

Waar ooit de Zuiderzee was, ligt nu een prachtig gebied om al wandelend te ontdekken. Wandel.nl vertelt je over dit UNESCO Werelderfgoed en geeft je tips voor mooie routes.

Te midden van een vlak polderlandschap begint het landschap plotseling licht te glooien. Waar ooit de Zuiderzee tegen de zeedijk en paalweringen beukte, verrijst nu in het landschap het voormalige eiland Schokland. Een bijzonder stukje historie aan de oppervlakte van de polder, wat sinds 1995 als eerste Nederlandse locatie op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat. Een schitterend gebied om al wandelend te ontdekken.

Rijke historie

Schokland was een klein eilandje in de Zuiderzee, totdat in 1942 de polder werd drooggelegd. Maar Schokland is niet altijd een eiland geweest. Tot in de 15e eeuw was het een moerassig veengebied met hier en daar een droog liggende heuvel. De eerste bewoning van het gebied gaat tot ruim 10.000 jaar terug in de tijd. Niet gek dat Schokland en omgeving een goudmijn zijn voor archeologen. In de veengrond is namelijk heel veel uit vervlogen tijden bewaard gebleven.

Doordat de Zuiderzee stukken veenland wegsloeg, werd Schokland eerst een schiereiland en pas in de Middeleeuwen een eiland. Maar wel één met een belangrijke functie voor de scheepvaart op de Zuiderzee en de rivier de IJssel. Tijdens storm legden schippers hun schepen aan de beschutte oostzijde van Schokland voor anker en dit zorgde voor economische bedrijvigheid op het eilandje en voor de aanleg van haven Emmeloord in het noorden. De bewoners waren verder afhankelijk van landbouw en visserij en armoede overheerste.

Stormvloed

De woeste Zuiderzee zorgde er door de eeuwen heen voor dat steeds meer land van Schokland ten prooi viel aan de zee. De bewoners van het eiland woonden dan ook op kunstmatig opgeworpen terpen. Tijdens de verwoestende stormvloed van 1825 kwam het hele eiland onder water te staan. In 1859 kondigde koning Willem III aan het eiland te ontruimen. De 650 bewoners van Schokland moesten hun eiland verlaten en aan wal gaan wonen.

In 1932 werd de Afsluitdijk gerealiseerd en werd de Zuiderzee het IJsselmeer. Toen in 1942 Schokland werd ingepolderd in de huidige Noordoostpolder was dat het einde van het eiland. Nu resteren nog de contouren in het landschap. Door inklinking van het veen door de drooglegging is Schokland nog eens 1,5 meter gezakt.

Het is, als je over het voormalige eiland dwaalt, bijna niet voor te stellen dat hier zo’n harde strijd tegen de Zuiderzee werd gevoerd. Maar al wandelend komt Schokland en haar geschiedenis tot leven.

Bezoekerscentrum De Gesteentetuin

Ook al is Schokland met zijn 150 hectare niet groot, er valt hier van alles te ontdekken. Van geologische vindplaatsen uit de ijstijd tot moerassige weidevogelgebieden en van een rijk bosgebied tot bijzondere vergezichten over de polder.

Een bezoek aan Schokland begint in het Bezoekerscentrum De Gesteentetuin (Keileemweg 1, Schokland). Het centrum dankt de naam aan de zwerfkeien die in de ijstijd achter zijn gebleven in de omgeving. Het centrum ligt aan de westzijde van het voormalige eiland in het 70 jaar oude aangeplante Schokkerbos, waar twee wandelingen zijn uitgezet: de Vluchthavenwandeling (5,5 km) en de Ruïnewandeling (7,6 km). De routes zijn ook aan elkaar te verbinden tot een langere wandeling. Honden zijn aangelijnd toegestaan. Houd rekening met natte en modderige stukken.

Schokland staat op de Werelderfgoedlijst van UNESCO

Voormalig lichtwachterswoning en vuurtoren

Vluchthavenwandeling

Deze wandeling start bij Bezoekerscentrum De Gesteentetuin in het Schokkerbos. Volg de route in noordelijke richting naar het misthoorngebouw en de lichtwachterswoning met naastgelegen vuurtoren aan de voormalige haven Emmeloord, welke in 2004 gerestaureerd is. Je kunt hier nog de aanlegsteiger en havenmond terugzien in het landschap. Iets verder naar het zuiden kom je in de hydrologische zone rondom Schokland. Door het verhogen van de grondwaterstand wordt getracht verdere daling van Schokland tegen te gaan en is tegelijkertijd een bijzonder landschap ontstaan voor weide- en moerasvogels, libellen en vlinders.

Ruïnewandeling

Vanaf het Bezoekerscentrum voert deze wandeling je via een zuidelijke route langs veel bezienswaardigheden. Op de zuidpunt zie je nog de restanten van de vuurplaats, die schepen de monding van de rivier de IJssel moest wijzen en de ruïnes van de Oude Kerk van Ens (gefaseerd gebouwd tussen 1300 en 1600). Vervolg de route noordwaarts door de hydrologische zone en ontdek een replica van een Schokkerswoning op de terp de Zuidert met de naastgelegen waterput. Nog iets noordelijker kom je langs buurtschap Middelbuurt, waar het Museum Schokland gevestigd is. Naast een vaste tentoonstelling over de geschiedenis van het gebied tref je hier replica’s van visserswoningen, het museumrestaurant en de Enskerk. Via het Schokkerbos kom je terug bij het bezoekerscentrum.

Luisterroutes

Luister tijdens je wandeling over Zuid- of Noord-Schokland hoe de bewoners van Schokland 150 jaar geleden het eiland moesten verlaten. Vroeger tijden herleven, terwijl je letterlijk in de voetsporen treedt van de eilandbewoners. Beide routes zijn 4 kilometer lang.
Route Zuid start vanaf het Museum Schokland (Middelbuurt 3, Schokland).
Route Noord start bij het Bezoekerscentrum De Gesteentetuin.