Verborgen in het landschap, tussen Ommen en Balkbrug, ligt de Ommerschans. Een klein buurtschap met een bijzondere geschiedenis. Van vesting tot bedelaarskolonie en nu een oase van rust en cultureel erfgoed. We tippen je drie wandelingen waarbij het verleden tot leven komt.
Herkenbaar in het landschap zijn de vestingwallen. De Ommerschans, daterend uit 1625, maakte deel uit van een verdedigingswerk ter verdediging van de Spaanse troepen in de Tachtigjarige Oorlog. In 1715 werd de schans ontruimd, waardoor voor een periode de militaire functie verdween. In 1740 kwam de schans weer in militaire handen. Het werd versterkt met vier bastions, vier ravelijnen en een dubbele gracht. Maar de functie wijzigde van verdedigingsschans naar één van ’s lands grootste munitieopslagen. Echter, ook dit hield geen stand. Burgermilities overvielen de magazijnen in 1787. De schans is daarna nog bijna acht jaar bezet geweest tot aan het begin van de Franse tijd.
Vanaf 1819 werd het terrein de Ommerschans in bruikleen gegeven aan de Maatschappij van Weldadigheid. De Maatschappij stichtte zeven koloniën, die uitgroeiden tot een nationaal experiment. Kolonie Ommerschans stond bekend als bedelaarskolonie en werd gesticht op de oude schans en de directe omgeving. Bedelaars, landlopers en ‘onwilligen’ werden in de kolonie gedwongen te werk gesteld. Het doel hierachter was om de toenemende armoede in Nederland tegen te gaan, hen te onderwijzen en op te voeden tot zedelijkheid en een bestaan te laten opbouwen in zogenaamde landbouwkolonies. Zo zou de Staat de armen niet hoeven onderhouden. Daarnaast zouden de armen op termijn de schuld aan de Staat af kunnen betalen middels (landbouw)overschotten. Dat leek een gouden idee maar het productie- en verdienmodel bleek problematisch en de kosten waren hoger dan de opbrengsten.
In de tweede helft van de 19e eeuw veranderden de Koloniën van gedaante. De Kolonie Ommerschans werd in 1890 opgeheven. De Kolonie werd later een rijksopvoedingsgesticht en nog later kwam er een psychiatrische instelling.
Rond 1920 begon de Maatschappij met de verkoop van gronden en gebouwen en een periode van verval brak aan. Tot in de jaren ’80 van de vorige eeuw de belangstelling voor cultuurlandschap met erfgoedwaarden en de bijbehorende verhalen toenam. Er kwamen programma’s om de landschappen te herstellen en gebouwen te restaureren.
Nu, 200 jaar na de oprichting van de eerste Kolonie, zijn de koloniën met hun typische cultuurlandschap ingeschreven op de Unesco Werelderfgoedlijst. Een bezoek meer dan waard voor wie geïnteresseerd is in de bijzondere verhalen.
In het oude beboste gebied bij de oude schans zijn onder meer de vestingwallen en grachten uit de 17e eeuw duidelijk herkenbaar in het landschap. De kolonie bestreek een gebied, waarvan de sporen nog zichtbaar zijn in het landschap. Van Koloniehoeven en ambtswoningen in en rondom Balkbrug en Veenhuizen met hun kenmerkende bouwstijl en namen die verwijzen naar tucht, de begraafplaats, villa Erica naast de hoofdentree van het voormalige Rijksopvoedingsgesticht Veldzicht (nu een locatie van Dienst Justitiële Inrichtingen) tot de herkenbare brede lanen en kanalen in het landschap.
Volg letterlijk de voetsporen van het verleden in de Ommerschans met deze route die je vanaf de oude schans door Balkbrug voert. Deze wandeling komt tot leven door de vele informatie die je via de linkjes in de geschreven tekst (zie onderstaande link) en geluidsfragmenten onderweg krijgt. Zo krijg je een precies beeld van de contouren van de oude schans en hoe de soldaten zich verscholen achter de ravelijnen, maar ook van het totale gebied dat tot de Kolonie behoorde en hoe de kolonisten een onvrij bestaan hadden. Wandel lang oude Koloniehoeves, de voormalige ommuurde tuinen, zwalk over het Dronkemanslaantje en kom even tot rust in het Rustpunt in het Thomashuis, een voormalige kerk in de Kolonie.
Afstand: 8 kilometer
Startpunt: parkeerplaats Ommerschans, Balkerweg, Vinkenbuurt
Deze wandeling voert je door de Ommerschans, het Reestdal en Balkbrug. Het is een afwisselende wandelroute, door agrarische gebieden, bossen en heide, met als hoogtepunt het prachtige beekdal van de rivier de Reest. Geniet van de prachtige uitzichten in het Reestdal en het kronkelende riviertje, dat de grens vormt tussen Drenthe en Overijssel. Via bossen en heidevelden kom je in Balkbrug, waar je langs de woningen van de gestichtsambtenaren wandelt en via het Dronkemanslaantje en de koloniekerk weer bij de Ommerschans uitkomt.
Afstand: 14 kilometer
Startpunt: parkeerplaats Ommerschans, Balkerweg, Vinkenbuurt
Wil je meer zien van het Reestdal? Ten noorden van Balkbrug start de wandeling Weg van Oud-Avereest. Je start bij het 13e-eeuwse kerkje van buurtschap Oud-Avereest, dat lange tijd de enige kerkelijke gemeenschap in de omgeving was. Hierdoor zijn veel kerkenpaden ontstaan die vanuit Overijssel en Drenthe richting het kerkje voerden.
Deze wandeling brengt je door het prachtige en rustige Reestdal via buurtschapjes en boerenakkers naar natuurreservaat Takkenhoogte-Meeuwenveen. Hier wandel je over glooiende heidevelden, langs vennetjes en monumentale bomen.
Afstand: 14 kilometer
Startpunt: Reestkerk, Oud-Avereest 5, Balkbrug
Een van de Koloniën van Weldadigheid, het Drentse Veenhuizen, bestaat dit jaar 200 jaar. Er zijn in ...
Veel forten in Nederland liggen midden in de natuur. Dat maakt ze het ideale uitgangspunt voor een m...
De natuur is prachtig, maar kan ook spannend en mysterieus zijn. Maak kennis met legenden, mythes, w...
Al wandelend kun je genieten van het landschap, de natuur, maar ook van gebouwen. Wandel.nl tipt je ...
Slapen kun je bijna overal als je op wandelvakantie bent. Maar slapen op een unieke locatie geeft ie...