Het Elfstedenpad volgt grotendeels de route van de Elfstedentocht: een barre tocht met een rijke historie. Wandel.nl dook de geschiedenis van 'de tocht der tochten' in, zodat je hier mee van weet als je het Elfstedenpad gaat lopen.
Het idee om een lange schaatstocht door Friesland te organiseren, kwam in 1908 van sportpionier Pim Mulier. Op 2 januari 1909 stonden er in Leeuwarden, nadat het in de weken daarvoor flink had gevroren, 22 schaatsers aan de start. De barre tocht van 200 kilometer werd gewonnen door de 24-jarige Minne Hoekstra, een theologiestudent.
In 1912 klonk voor de tweede keer het startschot van de Elfstedentocht. Deze keer stonden er 150 deelnemers aan het vertrek. De lange schaatstocht kreeg dankzij de ontberingen een mythisch imago en werd steeds populairder. Zelfs in 1941 en 1942, tijden de Tweede Wereldoorlog, vond de Elfstedentocht nog plaats.
In 1942 verscheen er zelfs een recordaantal van 5000 deelnemers aan de start. Deze editie was nog zwaarder dan de vorige. Bij 300 deelnemers bleken lichaamsdelen geheel of gedeeltelijk bevroren te zijn. Drie schaatsers vonden hierdoor zelfs de dood, de eerste en tot nu toe enige dodelijke slachtoffers tijdens een Elfstedentocht. In 1947 werd door journalisten voor het eerst gesproken over de ‘Hel van het Noorden’. Het traject tussen Franeker en Barthlehiem werd zelfs ‘de weg der martelaren’ genoemd.
In de geschiedenis van de Elfstedentocht komen behalve de zware beproeving ook fraude en wedstrijdafspraken voor. De tocht van 1940 gaat de boeken in als de tocht van het ‘Pact van Dokkum’. De kopgroep van vijf rijders besloot bij een stempelpost in Dokkum om de finish gezamenlijk te passeren. Een van de koplopers, Auke Adema, gooide met de eindstreep in zicht de gemaakte afspraken overboord. Hij zette de sprint in, waarna de verontwaardigde Piet Keijzer als eerste over de meet kwam. Na de finish barstte er een chaos onder het publiek uit, dat massaal op het ijs was gaan staan. De politie moest er zelfs aan te pas komen om het publiek op de kant te sturen toen het ijs begon te scheuren. Uiteindelijk besloot de organisatie de hele kopgroep tot winnaar uit te roepen.
In 1947 beschuldigden deelnemers elkaar van vals spelen. Door de barre omstandigheden en het slechte ijs wist maar een heel klein percentage van de deelnemers de finish te halen. Schaatsers zouden zich hebben laten voorttrekken door jeeps en motoren en met taxi’s delen van het parcours hebben afgesneden. De organisatie ontving na afloop vele klachten en besloot zelfs een fraudeonderzoek te houden. Uiteindelijk werden er meerdere deelnemers uit de uitslag geschrapt, onder wie de top-4. Lees hier het hele verhaal over het fraudeonderzoek uit 1947.
De Elfstedentocht van 1963 staat bekend als de meest legendarische. Tienduizend deelnemers reden de tocht in de meest extreme weersomstandigheden. Slechts 69 schaatsers wisten in Leeuwarden terug te keren en het Elfstedenkruisje te bemachtigen. Winnaar Reinier Paping was voortaan een nationale held. Tinus Udding moest zijn bevroren teen laten amputeren. Deze is te zien in het Schaatsmuseum in Hindeloopen. Bekijk hier een aflevering van Andere Tijden Sport over de zware Elfstedentocht van 1963:
Het duurde maar liefst 22 jaar voordat de volgende tocht kon worden gehouden. De ontwikkelingen in de televisiewereld zorgden ervoor dat bijna het hele land de Tocht der Tochten in de huiskamer kon bekijken. Evert van Benthem won de tocht, net als in het jaar erna. De Elfstedentocht had in de jaren tachtig een metamorfose ondergaan. De tocht werd live in kleur uitgezonden en de wollen truien van de deelnemers hadden plaatsgemaakt voor strakke pakken met sponsorlogo’s. De ontberingen bleven, gelukkig, gewoon bestaan. De laatste Elfstedentocht vond in 1997 plaats. Spruitjesteler Henk Angenenent won de eindsprint voor Erik Hulzebosch.
Zin gekregen om de Tocht der Tochten zelf te wandelen in plaats van te schaatsen? Sinds een paar jaar is er het Elfstedenpad: een wandelroute van 283 kilometer die voor het grootste deel de schaatsroute volgt. Lees hier meer over het Elfstedenpad.