Wie was de eerste moderne wandelaar? Wandel.nl dook de geschiedenis in en zocht uit wie voor het eerst de wandelschoenen voor het plezier aantrok.
Portret van Jacobus Craandijk
Door: Suzanne de Lijser
Wandelen (of eigenlijk lopen) was voor de mens tot in de negentiende eeuw de belangrijkste manier om van A naar B te komen. In die zin is de eerste mens dus ook de eerste wandelaar. In de negentiende eeuw kreeg het verplaatsen te voet steeds meer een recreatief karakter. Mensen gingen niet meer uitsluitend wandelen uit noodzaak, maar ook voor hun plezier.
Wandelpionier
Jacobus Craandijk (1843-1912) wordt gezien als de pionier op het gebied van wandelen. Deze predikant, leraar, historicus en tekenaar maakte in de jaren zeventig en tachtig van de negentiende eeuw wandelingen door heel Nederland en schreef hier uitgebreide verslagen over. Zijn serie 'Wandelingen door Nederland met pen en potlood' telt zeven delen. In 1888 bracht hij een vervolg uit: 'Nieuwe wandelingen door Nederland'. Craandijk beschreef in totaal zestig wandelingen door heel Nederland: van 'Eenige togtjes in Friesland' tot een wandeltocht 'Over de bergen. In het Limburgsche'.
Veranderend landschap
Craandijk beschreef in zijn verslagen uitgebreid het Nederlandse landschap waar hij doorheen wandelde, dat in de negentiende eeuw in rap tempo veranderde. 'Het eigenaardige gaat verloren, 't eenvormige komt', schetste de predikant in 1874 een niet al te rooskleurig beeld.
De wandelverslagen van Craandijk hadden tot doel herinneringen aan het verleden te bewaren. 'Dit werk zal er toe moeten medewerken, dat het niet verdwijne, zonder sporen nagelaten.' De verslagen van Craandijk staan bekend om hun levendige beschrijvingen van de natuur en van architectuur. Zijn werk geeft daarmee een goede inkijk in het Nederland van bijna 150 jaar geleden. De ‘wandelende dominee’ beschreef in 'Wandelingen door Nederland met pen en potlood' paden en gebieden die op dat moment nog vrijwel onbekend waren bij een groot publiek. Kunstenaar Piet Schipperus maakte met potlood tekeningen bij de verhalen van Craandijk.
Wandelen als tijdverdrijf
De wandelverslagen van Craandijk wisten zijn tijdgenoten aan te sporen om ook op pad te gaan en het landschap te ontdekken. De tweede druk werd daarom in de vorm van handzame gidsen uitgegeven, die wandelaars makkelijk konden meenemen. Later kwamen er zelfs kaartjes bij zijn verslagen te staan. Craandijk had ervoor gezorgd dat wandelen voor steeds meer mensen een doel op zich werd en niet langer alleen een vorm van transport was. Craandijk wordt daarom gezien als de eerste moderne wandelaar.
Boek 'De eerste wandelaar'
In het boek 'De eerste wandelaar' treedt schrijver en wandelaar Flip van Doorn in de voetsporen van Jacobus Craandijk. Via de verslagen van de 'wandelende dominee' stapt Van Doorn in de geschiedenis van wandelen als tijdverdrijf en verbindt hij Craandijks beschrijvingen met het heden. Craandijk heeft een onuitwisbare voetstap achtergelaten op de Nederlandse wandelpaden.
De verslagen van Craandijk lezen?
Benieuwd hoe de omgeving waar jij doorheen wandelt er bijna 150 jaar geleden uitzag? Alle delen van Craandijks 'Wandelingen door Nederland met pen en potlood' zijn te lezen via de website van de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse letteren (DBNL). Klik op deze link.
